
Abrahamowicz, 
Zygmund – Hopp Lajos: „Rákóczi és a török könyvnyomtatás kezdetei.” In: Köpeczi 
Béla-Hopp Lajos-R. Várkonyi Ágnes (ed.): Rákóczi tanulmányok. Budapest, 
Akadémiai Kiadó, 1980, p. 583-593.
Adıvar, A. Adnan: Osmanlı Türklerinde ilim. İstanbul, Remzi Kitabevi, 
1991.
Afyoncu, Erhan: „İbrâhim Müteferrika.” In: Türk Diyanet Vakfı İslâm 
Ansiklopedisi, vol. 21, İstanbul, Türk Diyanet Vakfı, 2000, p. 324-327.
Afyoncu, Erhan: „İlk Türk matbaasının kurucusu hakkında yeni bilgiler.” In: Belleten 
243 (2001), p. 607-622.

Afyoncu, Erhan: „İbrahim Müteferrika’nın yeni yayınlanan terekesi ve ölüm tarihi 
üzerine.” In: Türklük Araºtırmaları Dergisi 15 (2004), p. 349-362.
Akyüz, Yahya: „İlk Türk matbaası ve eğitim tarihimizdeki yeri.” In: Millî 
Eğitim 76 (1988), p. 3-22.
Atiyeh, George N.: The Book in the Islamic World: The written word and 
communication in the Middle East. New York, State University of New York 
Press, 1995.
Babinger, Franz: Stambuler Buchwesen im 18. Jahrhundert. Leipzig, 
Breitkopf und Haertel, 1919.
Balagna, Josée: L’imprimerie arabe en Occident: XVIe, XVIIe et XVIIIe 
siècle. Paris, Maisonneuve & Larose, 1984.
Ballagi Aladár: A magyar nyomdászat történelmi fejlõdése 1472-1877. 
Budapest, Franklin, 1878. 
[Baron de Tott], Mémoires du Baron de Tott sur les Turcs et les Tartares. 
Nouvelle éditions revue, corrigée et augmentée. Maestricht, 1786.
Basım ve yayıncılığımızın 250. yılı bilimsel toplantısı. 10-11 Aralık 1979. 
Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği, 1980.
Baysal, Jale: Müteferrika’dan Birinci Meºrutiyet’e kadar Osmanlı Türklerinin 
bastıkları kitaplar. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 
1968;
Baysal, Jale: „II. Rákóczi Ferenc’in çevirmeni Müteferrika İbrahim ve Osmanlı 
Türklerin ilk bastıkları kitaplar.” In: Türk Macar kültür münasebetleri ıºığı 
altında II. Rákóczi Ferenc ve Macar mültecileri sempozyumu/Symposium on Rákóczi 
Ferenc II and the Hungarian Refugees in the light of Turco-Hungarian cultural 
relations. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1976, p. 
217-225.
Baysal, Jale: „Ibrahim Müteferrika, Rákóczi tolmácsa és az elsõ nyomtatott 
oszmán-török könyvek.” In: Köpeczi Béla-Hopp Lajos-R. Várkonyi Ágnes (ed.): Rákóczi 
tanulmányok. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1980, p. 575-581.
Baysal, Jale: Kitap ve kütüphane tarihine giriº. İstanbul, Türk 
Kütüphaneciler Derneği, 1991.
Berkes, Niyazi: „İlk Türk matbaası kurucusunun dinî ve fikrî kimliği.” In: Belleten 
104 (1962), p. 715-737.
Berkes, Niyazi: „104 sayılı Belleten’de çıkan «İlk Türk matbaası kurucusunun 
dinî ve fikrî kimliği» adlı yazı için bir not.” In: Belleten 109 (1964), p. 183.
Berkes, Niyazi: The Development of secularism in Turkey. Montreal, McGill 
University Press, 1964.
Berkes, Niyazi: Türkiye’de çağdaºlaºma (ed.: A. Kuyaº). İstanbul, Yapı 
Kredi Yayınları, 2002.
Beydilli, Kemal: „Matbaa.” In: Türk Diyanet Vakfı İslâm ansıklopedisi, 
vol. 28, İstanbul, Türk Diyanet Vakfı, 2003, p. 105-110.
Beydilli, Kemal: „Müteferrika ve Osmanlı matbaası. 18. yüzyılda İstanbul’da 
kitabiyat.” In: Toplumsal Tarih 128 (2004), p. 44-52.
Binark, İsmet: „Türkiye’ye matbaanın geç giriºinin sebepleri üzerine.” In: Türk 
Kültürü 65 (1968), p. 295-304.
Binark, İsmet: Eski kitapçılık sanatlarımız. Ankara, Kazan Türkleri 
Kültür ve Yardımlaºma Derneği, 1975.
Binark, İsmet: „Türkiye’ye matbaanın geç giriºinin ictimaî-ruhî sebepleri.” In: 
VIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara 11-15 Ekim 1976, Kongreye Sunulan 
Bildiriler. Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1981, vol. 2, p. 1299-1319.
Binark, İsmet: „Matbaanın Türkiye’ye geç giriºinin sebepleri.” In: Yeni 
Türkiye 12 (1996), p. 1599-1616.
Birge, J. K.: „The printing of books in Turkey in the eighteenth century.” In: Moslem 
World 33 (1943), p. 292-294.
Carleson, Edward: İbrahim Müteferrika basımevi ve bastığı ilk eserler/İbrahim 
Müteferrika’s printing house and its first printed books. Ankara, Türk 
Kütüphaneciler Derneği, 1979.
Chauvin, Victor: „Notes pour l’histoire de l’imprimerie à Constantinople.” In: Zentralblatt 
für Bibliothekswesen 24 (1907), p. 255-262.
Coºan, Mahmud Esat: Matbaacı İbrâhîm-i Müteferrika ve Risâle-i İslâmîye. 
İstanbul, SEHA, 1993.
Darkot, Besim: „Kâtip Çelebi – İbrahim Müteferrika ve sema hareketleri.” In: Coğrafî 
Araºtırmalar 2 (1958).
Demir, Kılıç Remzi: „Târîh-i Hind-i Garbî’de Hint Okyanusu, Kızıldeniz ve Süveyº 
Kanalı ile ilgili düºünceler.” In: Osmanlı (ed.: Güler Eren). Ankara, 
Yeni Türkiye, vol 8, 1999, p. 355-371.
Demirel, ªahap: „İbrahim Müteferrikanın Fuyuzat-ı mıknatisiye (Mıknatısın 
yararları) adlı kitabı.” In: Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Atatürk’ün 100. 
Doğum Yılına Armağan Dergisi 1982, p. 265-330.
Deréky, Pál: „Origo Typographiae Ottomannicae. Ein Beitrag zur Geschichte der türkischen Buchdruckerei in der ersten Hälfte des 18. Jahrhunderts.” In:
Magyar Könyvszemle, 1978, p. 41-50.
Duda, Herbert von: „Das Buchwesen in der Türkei.” In: Gutenberg Jahrbuch 
1935, p. 226-242.
Duverdier, Gérald: „Savary de Brèves et Ibrahim Müteferrika: deux drogmans 
culturels à l’origine de l’imprimerie turque.” In: Bulletin du 
Bibliophile 3 (1987), p. 322-359.
Efdaleddin: „Memalik-i Osmaniye’de tıbaatın kadimi.” In: Tarih-i Osmanî 
Encümeni Mecmuası 40 (1332) [1916], p. 242-249.
Ehrensvärd, Ulla - Abramowitz, Zygmunt: „Two maps printed by Ibrahim Müteferrika 
in 1724/25 and 1729/30.” In: Svenska Forskninginstitutet i Istanbul 
Meddelandan 15 (1990), p. 46-66.
Erdem, Yahya: „Sahhaflar ve seyyahlar: Osmanlı’da kitapçılık.” In: 
Osmanlı (ed.: Güler Eren). Ankara, Yeni Türkiye, vol. 11, 1999, p. 
720-738.
Ergürbüz, ªefik: Matbaacılık tarihi. İzmit, Iºık Kitabevi, 1947.
Ersoy, Osman: Türkiye’ye matbaanın giriºi ve ilk basılan eserler. Ankara, 
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, 1959.
Ersoy, Osman: XVIII ve XIX. yüzyıllarda Türkiye’de kağıt. Ankara, Ankara 
Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, 1963.
Ersoy, Osman: „İlk Türk basımevi’nde basılan kitapların fiyatları.” In: Basım 
ve yayıncılığımızın 250. yılı bilimsel toplantısı, 10-11 Aralık 1979, 
Bildiriler. Ankara, Türk Kütüphaneciler Derneği, 1980, p. 69-77.
Ersoy, Osman: Türkiye’ye matbaanın giriºi. In: Kütüphaneciliğimizde 40 
yıl. Ankara, 1998.
Ertuğ, Hasan R.: Basın ve yayın hareketleri tarihi. İstanbul, Yenilik 
Basımevi, 1970.
Ertuğ, Hasan R.: „Arap harfleriyle ilk basımlar.” In: Basım ve 
yayıncılığımızın 250. yılı bilimsel toplantısı, 10-11 Aralık 1979, 
Bildiriler. Ankara, Türk Kütüphaneciler Derneği, 1980, p. 9-14.
[Erzi, A.]: Basım. In: Türk (İnönü) Ansıklopedisi, vol. 5, Ankara, Millî 
Eğitim Basımevi, 1952, p. 310-338.
Evin, Ahmet Ö.: „The Tulip age and definitions of westernization.” In: Osman 
Okyar-Halil İnalcık (ed.): Social and economic history of Turkey 
(1071-1920). Ankara, Meteksan, 1980, 131-145.
Ferid, Osman – Ekrem, Reºad: Osmanlılarda sanaat-ı tıbaat. İstanbul 1326 
[1910].
Gerçek, Selim Nüzhet: Türk matbaacılığı: iki sene-i devriyesi 
münasebetiyle. İstanbul, Matbaa-i Ebüzziya, 1344 [1928].
Gerçek, Selim Nüzhet: Türk matbaacılığı, I. Müteferrika matbaası. 
İstanbul, Maarif Vekilliği, 1939.
Gerçek, Selim Nüzhet (Ali Birinci ed.): Türk matbuatı. Ankara, Gezgin 
Kitabevi, [2002].
Goodrich, Thomas D.: „The search for the sources of the sixteenth-century 
Tarih-i Hind-i garbī.” In: Bulletin of research in humanities 85 (1982), 
p. 269-294.
Goodrich, Thomas D.: „Tarih-i Hind-i garbi: an Ottoman book on the New World.” 
In: Journal of the American Oriental Society 107 (1987), p. 317-319.
Goodrich, Thomas D.: The Ottoman Turks and the New World, a study ot Tarih-i 
Hind-i garbi and sixteenth-century Ottoman Americana. Wiesbaden, Otto 
Harrassowitz, 1990.
Gökbilgin, Tayyip: „II. Rákoczi Ferencz ve tevabiine dair yeni vesikalar.” In: 
Belleten 20 (1941), p. 577-595.
Gökbilgin, Tayyip: „Müteferrika.” In: İslâm Ansıklopedisi, vol. 8, 
İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1960, p. 853-856.
Gökbilgin, Tayyip: „Rákóczi Ferenc II. ve Osmanlı Devleti himayesinde Macar 
mültecileri.” In: Türk-Macar kültür münasebetleri ıºığı altında II. Rákóczi 
Ferenc ve Macar mültecileri sempozyumu/Symposium on Rákóczi Ferenc II. and the 
Hungarian refugees in the light of Turco-Hungarian cultural relations. 
İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1976, p. 1-17.
Gökbilgin, Tayyip: „Kâtip Çelebi’nin kronolojik eseri: Takvimüttevârih.” In: 
Kâtip Çelebi hayatı ve eserleri hakkında incelemeler. Ankara, Türk Tarih 
Kurumu, 1991, p. 101-119.
Güleç, İsmail: „Osmanlılar’da kağıt ve kağıtçılık.” In: Müteferrika 2 
(1994), p. 85-94.
Halasi-Kun, Tibor: „İbrâhim Müteferrika.” In: İslâm Ansiklopedisi, vol. 
5. İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1950, p. 896-900.
Hammer-Purgstall, Joseph von: Geschichte des Osmanischen Reiches, vol. 4, 
Pesth, 1835.
Hanebutt-Benz, Eva – Glass, Dagmar – Geoffrey Roper (ed.): Sprachen des Nahen 
Ostens und die Druckrevolution: eine interkulturelle Begegnung. Mainz, 
Johann Gutenberg Museum, 2002. 
Heinz, Wilhelm: „Die Kultur der Tulpenzeit des Osmanischen Reiches.“ In: 
Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes 61 (1962), p. 62-116.
Hezarfen, Ahmet: „Basmacı İbrahim.” In: Tarih ve Toplum 20 (1993):119, p. 
23-24.
Hopp Lajos: „İbrahim Müteferrika (1674/75?-1746): Fondateur de l’imprimerie 
turque.” In: Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungariae 29 (1975):1, 
p. 107-113.
Horányi Alexius (Elek): Nova memoria Hungarorum et provincialium scriptis 
editis notorum, vol. 1. Pestini, Trattner, 1795, p. 140-146.
Horváth J. József: 
„Ibrahim Müteferrika Magyarországon.” In: Török 
Füzetek 2003:1, p. 11-12., 2003:2, p. 11–12.
İhsanoğlu, Ekmeleddin – Aynur, Hatice: „Yazmadan basmaya geçiº: Osmanlı basma 
kitap geleneğinin doğuºu (1729-1848).” In: Osmanlı Araºtırmaları/The Journal 
of Ottoman Studies 22 (2003), p. 219-255.
İpºirli, Mehmet: „Lâle devri’nde yenilikçi bir âlim: ªeyhülislâm Yeniºehirli 
Abdullah Efendi.” In: İstanbul Armağanı, 4. Lâle devri. İstanbul, 
İstanbul Büyükºehir Belediyesi Kültür İsleri Daire Baºkanlığı, 2000, p. 249-257.
İskit, Server: Türkiye’de matbuat idareleri ve politikaları. s.l., 1943.
Jennett, Seán: Pioneers of printing. London, Routledge & Kegan Paul, 
1958.
Kabacalı, Alpay: Türk yayın tarihi, vol 1. Baºlangıçtan Tanzimat’a kadar. 
İstanbul, Cem Yayınevi, 1989.
Kabacalı Alpay: Baºlangıcından günümüze Türkiye’de matbaa, basın ve 
yayın. İstanbul, Literatür, 2000.
Káldy-Nagy Gyula: „Beginnings of the Arabic letter-printing in the Muslim 
world.” In: Gyula Káldy-Nagy (ed.): The Muslim East. Studies in honour of 
Julius Germanus. Budapest, Eötvös Loránd University, 1974, p. 201-211.
Kamenev, Ûrij A.: „Ибрахим Мытеферрика и его сочинение «Усул ал-хикам фи низам 
ал-умам» (Основы мудрости в устройстве народов).” In: Писменные памятники 
Востока, историко-филологические исследования 1976-1977. Moskva, Nauka, 
1984. p. 111-158.
Kaplan, Yusuf: „Osmanlılarda matbaa: bir medeniyet krizi sorunu.” In: Osmanlı 
(ed. Güler Eren). Ankara, Yeni Türkiye, vol 7, 1999, p. 230-237.
Karácson Imre: „İbrâhîm Müteferrika.” In: Tarih-i Osmânî Encümeni 
Mecmuası 3 (1326) [1910], p. 178-185.
Karácson Imre: A Rákóczi-emigráció török okmányai. Budapest, 1911. 
Karácson Imre: „A sztambuli mecsetek magyar vonatkozású kéziratai.” In: 
Századok, 1911:3, p. 196-199.
Karácson Imre: Török-magyar kori oklevéltár. Budapest 1912.
Karácson Imre: „Müteferrika İbrâhîm” (ed.: S. Kaçalin). In: Müteferrika 4 
(1994), p. 145-155.
Karamanlıoğlu, Ali F.: „Kültür tarihimizde matbaanın yeri.” In: Türk 
Kültürü. 100 (1971), p. 311-313.
Keskioğlu, Osman: „Türkiye’de matbaa tesisi ve mushaf basımı.” In: Ankara 
Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi 15 (1967), p. 121-139.
Koloğlu, Orhan: Baºımevi ve basımın geçikme sebepleri ve sonuçları. 
İstanbul, İstanbul Gazeteciler Cemiyeti, 1987.
Korkmaz, ªerif: „İbrahim Müteferrika ve ilk Türk matbaası.” In: Dînî 
Araºtırmalar 2 (1999):5, p. 285-297.
Kós Károly: Hármaskönyv (szépírás, publicisztika, grafika) int.: Balogh 
Edgár. Bukarest, Irodalmi Kiadó, 1968, p. 49-58.
Kovács Nándor Erik: „Küzdõk öröksége. Szilágyi Dániel, Vámbéry Ármin és İbrâhîm 
Müteferrika emlékezete és az Akadémiai Könyvtár Keleti Gyûjteményének török 
kincsei.” In: A kívánt világosság. VI. Nemzetközi Vámbéry Konferencia 
(ed.: Dobrovits Mihály). Dunaszerdahely, 2009, p. 273-288.
Kovács Nándor Erik: „Mozaikok İbrahim Müteferrika szellemi hagyatékából.” In: 
„A segítõ kéznek ez a mesterfogása.” VIII. Nemzetközi Vámbéry Konferencia 
(ed.: Dobrovits Mihály). Dunaszerdahely, 2011, p. 227-259.
Kraèkovskij, I. J.: „Турецкий первопечатник Ибрахим Мытеферрика и его работы по 
географии.” In: Туркологический Сборник 1 (1951), p. 120-126.
Kreiser, Klaus: „Causes of the decrease or ignorance? Remarks on the printing of 
books in the Ottoman Empire.” In: The beginnings of printing in the Near and 
Middle East: Jews, Christians and Muslims. Wiesbaden, Harrassowitz Verlag, 
2001, p. 13-17.
Kuneralp, Sinan: „Les débuts de l’imprimerie à Istanbul au XVIIIe siècle.” In: 
P. Dumont (ed.): Turquie: livres d’hier, livres d’aujourd’hui. 
Strasbourg-Istanbul, Centre de recherche sur la civilization ottomane et le 
domaine turc contemporain Université des Sciences Humaines – Éditions ISIS, 
1992, p. 1-4.
Kurtoğlu, Ferid: „Türkiye’de matbaacılık nasıl baºladığını gösteren bir vesika.” 
In: Resimli ªark 42 (1934), 14-15.
Kut, Turgut – Türe, Fatma (ed.): Yazmadan basmaya: Müteferrika, Mühendishane, 
Üsküdar. İstanbul, Yapı ve Kredi Bankası, 1996.
Maden, Sait: „Baºlangıcından bugüne Türk grafik sanatı.” Müteferrika dönemi. In: 
Çevre. Mimarlık ve Görsel Sanatlar Dergisi 2 (1979), p. 83-87; 3 (1979), 
p. 87-90; 4 (1979), p. 89-90.
Maden, Sait: „İbrahim Müteferrika için bir yeniden değerlendirme çalıºması.” In: 
Milliyet Sanat Dergisi 1(1980), p. 86-91.
Mikes Kelemen: Törökországi levelek és misszilis levelek (ed.: Hopp 
Lajos). Budapest, 1966.
Mordtmann, J.: „Ibrahim Müteferrika.” In: Encyclopaedia of Islam. Leiden, 
Brill – London, Luzac, 2. vol. 1927, p. 439; Enzyklopaedie des Islām, 
Leiden-Leipzig, 2. vol, 1927, p. 467.
Müteferrika, İbrâhim: Milletlerin düzeninde ilmi usüller (ed.: Ömer 
Okutan). İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1990.
Müteferrika ve Osmanlı matbaası. İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 
2004.
Mystakidis, B. A.: „Hükümet-i Osmaniye tarafından ilk tesis olunan matbaa ve 
bunun neºriyatı.” In: Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası 5 (1326) [1910], 
p. 322-328; 7(1327) [1911], p. 451-456.
Nasr, Seyyed Hossein: The meaning and role of philosophy in Islam. Science 
and civilization in Islam. Cambridge, The Islamic Text Society, 1987.
Necatioğlu, Halil: Matbaacı İbrâhîm-i Müteferrika ve Risâle-i İslâmiye 
(tenkidli metin). Ankara, Elif Matbaacılık Tesisleri, 1982.
Nuhoğlu, Hidayet: „Müteferrika matbaasının kurulması için verilen fetvâ 
üzerine.” In: Basım ve yayıncılığımızın 250. yılı bilimsel toplantısı, 10-11 
Aralık 1979, Bildiriler. Ankara, Türk Kütüphaneciler Derneği, 1980, p. 
119-126.
Nuhoğlu, Hidayet: „Müteferrika matbaası ve bazı mulahazalar.” In: İstanbul 
Armağanı, 4. Lâle devri. İstanbul, İstanbul Büyükºehir Belediyesi 
Kültür ݺleri Daire Baºkanlığı, 2000, p. 211-225.
Omont, Henri: „Documents sur l’imprimerie à Constantinople au XVIIIe siècle.” 
In: Revue des Bibliothèques, 5 (1895), p. 185-200.
Omont, Henri: „Noveaux documents sur l’imprimerie à Constantinople au XVIIIe 
siècle.” In: Revue des Bibliothéques, vol 33 (1926), 1-10.
Rafikov, A: Очерки истории книгопечатания в Турции. Leningrad, Nauka, 
1973.
Rasim, Ahmed: Matbuat tarihine medhal. İstanbul, 1927.
Refik, Ahmed: Memalik-i Osmaniyede kral Rakoçi ve tevabii. İstanbul, 1333 
[1917].
Refik, Ahmed: „Onikinci asr-ı hicrîde ilk Osmanlı matbaası.” In: İkdam 
7216, 7236, 7250/14.03.1917, 17.04.1917.
Refik, Ahmed: „İstanbulda ilk matbaa.” In: İkdam, 8924/08.01.1922.
Refik, Ahmed: İlk Türk matbaası. İstanbul, 1928.
Refik, Ahmed: Osmanlı alimleri ve santatkârları. İstanbul, Timaº, 1999.
Reichmuth, Stefan: „Islamic reformist discource in the Tulip period (1718-30): 
Ibrahim Müteferriqa and his arguments for printing.” In: A. Çaksu (ed.): 
International congress on learning and education in the Ottoman world. 
İstanbul, 12-15 April 1999. İstanbul, IRCICA, 2001, p 149-161.
Robinson, Francis: „Technology and religious change: Islam and impact of print.” 
In: Modern Asian Studies 27 (1993):1, p. 229-251.
Ṣābān, Suhayl: Ibrāhīm Mutafarriqa wa-ğuhuduhu fī in¹ā’ al-maṭbacāt 
al-arabiyya wa- maṭbūcātuhu. al-Riyāḍ, Maktabat al-Malik Fahd al-Waṭanīya, 
1995.
Sabev, Orlin (=Orhan Salih): İbrahim Müteferrika ya da ilk Osmanlı matbaa 
serüveni (1726-1746). Yeniden değerlendirme. İstanbul, Yeditepe, 2006. 
Sahillioğlu, Halil: „Ottoman book legacies.” In: Studies on Ottoman Economic 
and Social History. İstanbul, IRCICA, 1999, p. 189-191.
Sarıcaoğlu, Fikret: „Cihannümâ ve Ebûbekir b. Behrâm ed-Dimeºkî – İbrahim 
Müteferrika.” In: Dr. Bekir Kütükoğlu’na armağan. İstanbul, İstanbul 
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1991, p. 121-142.
Saussure, César de: Lettres de Turquie (1730-1739) et notices (1740) / César 
de Saussure törökországi levelei 1730-39-bõl és följegyzései 1740-bõl. (ed., 
transl.: Thaly Kálmán) Budapest, Akadémia, 1909.
Saussure, César de: Törökországi levelek és útirajzok 1730-1739 (ed., 
transl.: Antal László, Kovács Ilona). Budapest, 1999. 
Schmidt Szonja: 
„Ibrahim Müteferrika szerepe a 18. századi oszmán reformokban. 
Er-risâletü’l-müsemâ bi-vesîletü’t-tibâ’a – A nyomda szükségessége.” In: 
Magyar Könyvszemle 125 (2009), p. 220–228.
Simonffy Aladár: Ibrahim Müteferrika, Bahnbrecher des Buch-drucks in the 
Türkei. Budapest, Vajna-Bokor, 1944.
Sungu, İhsan: „İlk Türk matbaasına dair yeni vesikalar.” In: Hayat 73 
(1928), p. 9-15. 
Suudi, Mehmed b. Emir al-Hasan: Tarih-i Hind-i Garbi veya Hadîs-i Nev (A 
history of the discovery of America) transl.: Süheyla Artemel. Ankara, 
Kültür ve Türizm Bakanlığı, 1987.
Szabó-Pap Lóránt: „Ibrahim Müteferrika.” In: Élet és Tudomány 1973:3, p. 
129-132.
Szylowicz, J. S.: „Functional perspectives on technology: the case of the 
printing press in the Ottoman Empire.” In: Archivum Ottomanicum 9, 1986 
(1988), p. 249-259.
ªen, Adil: İbrahim Müteferrika ve Usûlü’l-hikem fî nizâmi’l-ümem. Ankara, 
Türk Diyanet Vakfı, 1995.
Temir, Rana: „İlk Türk matbaasının kurucusu İbrahim Müteferrika üzerine yeni 
bilgiler.” In: Türk Kültürü 321 (1990), p. 43-37.
Timur, Taner: „Matbaa, aydınlanma ve diplomasi: Said Mehmed Efendi.” In: 
Toplumsal Tarih 128 (2004), 54-61.
Toderini, Gianbattista: De la littérature des Turcs, vol. I-III. Paris, 
1789. 
Topdemir, Hüseyin Gazi: İbrahim Müteferrika ve Türk matbaacılığı. Ankara, 
Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı, 2002.
Tóth Ferenc: „Ibrahim Müteferrika, egy oszmán diplomata a magyar függetlenség 
szolgálatában az 1730-as évek végén.” In: Magyar Tudomány 2011:1, p. 
38-47.
Uzunçarºılı, İsmail Hakkı: Osmanlı tarihi, vol. 4, Ankara, Türk Tarih 
Kurumu, 1982.
Ünver, Süheyl: „İbrahim Müteferrika’nın bilimsel yönü ile yayınlarındaki 
özellikler.” In: Basım ve yayıncılığımızın 250. yılı bilimsel toplantısı, 
10-11 Aralık 1979, Bildiriler. Ankara, Türk Kütüphaneciler Derneği, 1980, p. 
1-7.
Watson, William J.: „Ibrāhīm Müteferrika and Turkish incunabula.” In: Journal 
of the American Oriental Society 88 (1968), p. 435-441.
Weil, Gotthold: „Die ersten Drucke der Türken.” In: Zentralblatt für 
Bibliothekswesen 24 (1907), p. 49-61.
[Yazıksız], Nesimi Asım: „Türk matbaacılığı.” In: Tarih-i Osmanî Encümeni 
Mecmuası, yeni seri, 2 (1929), p. 46-48.
Yeniyıldız, Mustafa Asım: „İbrahim Müteferrika (1670/1674-1745).” In: 
Vakıflar Dergisi 22 (1991), p. 441-447.
Yılmaz, Coºkun: „Hezarfen bir ºahsiyet: İbrahim Müteferrika ve siyaset 
felsefesi.” In: İstanbul Armağanı, 4. Lâle devri. İstanbul, İstanbul 
Büyükºehir Belediyesi Kültür ݺleri Daire Baºkanlığı, 2000, 259-333.
Yılmaz, Coºkun: „İbrahim Müteferrika.” In: Toplum ve Düºünce 2003:6, p. 
24-30.
®eltȃkov, A. D.: „Начальный етап книгопечатания в Турции” In: Близний и 
Средний Восток (история, культура, источниковедение). 
Сборник статей в честь 70-летия профессора И. П. Петрушевского, Moskva, Nauka, 1968, p. 47-60.
®eltȃkov, A. D.: „Печать в общественно-политической и культурной жизни 
Турции.” Moskva, Nauka, 1972.
®eltȃkov, A. D.: Türkiye’nin sosyo-politik ve kültürel hayatında basın 
(1729-1908 yılları). Ankara, 1979.